Bina Yıkım İşlerinde Asgari İşçilik Bedeli
Asgari işçilik, bir iş kolunda çalışan en az sigortalı kişi sayısı, esas kazanç tutarı ve sigorta primine çalışma süresince uygunluğunun denetlendiği bir uygulamadır. Bu uygulama ile kurum gelirlerinin artırılması ve kayıt dışı işçiliğin önlenmesi hedeflenmektedir.
Asgari işçilik uygulaması çeşitli kamu idarelerinin, döner sermayeli kurumların, bankaların ya da özel projeler yürüten inşaat şirketlerinin işçilik bildirimlerini kapsamaktadır. Bu bildirimlerin yapılmaması sonucu gerçekleşen kayıt dışı işçi çalıştırma sosyal güvenlik sisteminde ciddi sıkıntılara yol açabileceğinden önemli bir problemdir. Özellikle ihale kapsamındaki iş kollarında kayıt altına alınmayan istihdamın ve kaybın önüne geçmesi açısından titizlikle takip edilmesi gerekir.
Asgari İşçilik Uygulamaları
Çeşitli iş kollarına ait asgari işçilik uygulamalarının bedeli farklı yüzdelerde belirlenmektedir. Bina yıkım söküm işlerinde esas alınan asgari işçilik oranı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından 2020 yılında yayınlanan tebliğ ile güncellenmiştir. Tespit komisyonlarının belirlediği bu oranlar:
- İnsan gücü ile bina yıkımı: %30,
- Makine veya patlayıcı ile bina yıkımı: %6,
- Hem insan gücü hem makine ile bina yıkımı: %18’dir.
Bina inşaatı ya da yıkımı gibi işler mevsimlik işyeri sınıfına girmekte ve farklı uygulamaları kapsamaktadır. İhale ile yapılan işlerde kabul tarihini esas alarak KDV hariç toplam bedel, özel inşaat şirketlerinde ise kurumca belirlenen oran üzerinden hesaplanmaktadır.
İşveren, kurumda farklı bir dosya açtığı ve işçi bildirimi yaptığı taktirde iş bitiminde ön değerlendirmeye alınarak tebliğdeki asgari işçilik oranlarının %25 eksiği üzerinden hesaplanmaktadır. Değerlendirme sonucu işçi bildirimi yeterli görülürse ilişiksizlik belgesi kullanılmak üzere işverene verilmektedir. Bildirim yeterli görülmezse işverene fark ödemesini yapması için bir ay süre verilmekte, bu süre sonunda gecikme zammı da eklenerek ödeme yapılırsa ilişiksizlik belgesi verilmektedir. Bu süreç içerisinde yapılan ödemelerde idari para cezası uygulanmaz.
İncelenen dosyada hem işçilik farkı saptanır hem de işveren ödemeyi gerçekleştirmezse ya da dosya açılmamışsa tebliğdeki oranın tamamı üzerinden hesaplanan farkı gecikme zammı eklenmiş şekilde ödemek durumunda kalır. Bu durumda idari para cezası da uygulanmaktadır.
Asgari İşçilik İle İlgili Önemli Noktalar
Bina yıkımı ve inşaatında uygulanan asgari işçilik oranı, işin başlangıç ve bitiş tarihlerinde geçerli olan yüzde ile hesaplanır. İş sürecinde birden fazla tebliğ yayınlanmışsa oranı düşük olan esas alınır.
Yapılan iş kolu yayınlanan tebliğde ifade edilmemiş ise incelemeyi yapan müfettiş veya başka yetkili kişilerce Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenecektir.
Kuruma bildirilmediği saptanan eksik işçilik tutarı üzerine prim borcu takibine alınan dosya için işveren bir ay içerisinde itirazda bulunabilir. Bu durumda takip süreci durdurulmaktadır fakat kurumun reddettiği itirazdan sonra yetkili iş mahkemesine başvurulsa dahi takip devam eder.
Asgari işçilik uygulamasının sağladığı en önemli yaptırımlardan biri de sigorta ve kayıt dışı işçi çalıştırılmasının önüne geçmektir. Bu nedenle eksik veya yanlış işçi bildirimlerinin ya da açılmayan iş dosyalarının sonucunda önemli yaptırımlar uygulanmaktadır.
Faturalarda eksik bilgilendirme, ihale şartı dışında işçi sayısı veya çalışma süresi, nitelik şartı aranan personel bulunmaması ve sözleşme şartlarına uyulmaması sık rastlanan hatalardandır.
İnceleme yapılırken kesin veya geçici kabulün yapıldığı tarihten inşaat işinin bitirildiği tarihe kadar bildirimi yapılan işçilik göz önüne alınır. Bu tarihler dışında yapılan işçilik bildirimleri sigorta primi için hesaplamaya dahil edilmez.
Asgari işçilik tespiti sigorta kurumlarınca, müşavir raporlarıyla ya da sigorta müfettişlerinin incelemeleriyle yapılmaktadır. Bazı durumlarda tespitin yapılabilmesi için müfettiş incelemesi de gerekir.
